Autopoiesis versterkt eigenaarschap kinderen op
De Ark
Door Tjallina Liebregts
Basisschool de Ark draait al vanaf het eerste uur mee in het autopoiesisnetwerk van Kopwerk. Dit netwerk begon met alleen de directeuren, maar het bleek lastig om de kennis die werd opgedaan in het netwerk te vertalen naar de dagelijkse gang van zaken in het team en in de klas. Sinds een aantal jaar werken we dan ook eerst met een directiebijeenkomst en achtereenvolgens een bijeenkomst voor de teams. Dit is een gouden zet geweest om ontwikkelingen schoolbreed in gang te zetten.
Eigenaarschap vormgeven
Bij het nadenken voor een stuk in dit magazine rees bij mij de vraag: ‘Wat hebben die jaren in het netwerk concreet opgeleverd voor de Ark?’ Een vraag die niet zo makkelijk 1,2,3 te beantwoorden bleek. Natuurlijk zijn er concrete voorbeelden te noemen zoals onze Gouden Weken, het vervangen van een rapport door een portfolio, het inzetten van Meervoudige Intelligentie en het invoeren van een keuze-uur. Maar meer nog dan al die concrete uitwerkingen heeft het ons als team aan het denken gezet en meer handvatten gegeven om eigenaarschap beetje bij beetje meer vorm te geven binnen onze school. Een wens die binnen het team al langer aanwezig was. De weg was en is niet altijd makkelijk en sommige denkkaders vormden een heuse worsteling. Maar het leverde altijd goede gesprekken op en zette ons uiteindelijk op andere denksporen.
"De kinderen kunnen vaak aan de hand van een zelf ingevulde mindmap heel veel vertellen over hun eigen ontwikkeling."
Vlammetje
Hadden we zonder de bijeenkomsten dan niet deze ontwikkelingen doorgemaakt als school? Misschien hadden we ons evengoed ontwikkeld richting meer eigenaarschap. Maar deelname aan het netwerk - waarin we leren met en van elkaar - heeft zeker gewerkt als katalysator en vaak ook als dat ene vonkje dat nodig was om bij ons een vlammetje te doen ontbranden. Want ook als team creëren we onze eigen ontwikkeling met elkaar. Ik durf te zeggen dat we zonder het netwerk veel minder ver waren geweest in het creëren van eigenaarschap.
Een rondje door de school om na te vragen aan de leerkrachten wat zij zagen als grootste opbrengst leverde mooie en diverse antwoorden op, die toch ook met elkaar in relatie staan en met elkaar zijn verbonden. Veel reacties waren te linken aan het versterken van eigenaarschap, een actievere rol van de leerlingen in het leerproces en een groter bewustzijn bij kinderen van hun eigen talenten en leerdoelen. Stuk voor stuk zaken waar we hard aan werken binnen de school
Gouden Weken
Concrete en zichtbare dingen zijn de tools vanuit het systeemdenken, ook terug te vinden in het boek autopoiesis, die steeds meer hun weg vinden in de dagelijkse onderwijspraktijk. Zo worden mindmaps bijvoorbeeld ingezet om de ouder-kindgesprekken voor te bereiden met de leerlingen. De kinderen kunnen vaak aan de hand van een zelf ingevulde mindmap heel veel vertellen over hun eigen ontwikkeling. Ook de Gouden Weken waarmee we ons schooljaar starten zijn niet meer weg te denken. De boeken blijven de eerste twee weken dicht en we focussen ons op groepsvorming, het aanleren van tools, wat gaan we dit jaar allemaal leren, wat wil ik zelf leren en wat zijn mijn talenten.
Reflectie
Inmiddels zijn we bezig met de implementatie van een portfolio en daarbij is aandacht voor reflectie onontbeerlijk. Dat reflectie belangrijk is voor het leren weten we allemaal, maar hoe veranker je dat stevig in je dagelijkse onderwijs? Dat vergt een bewuste gedragsverandering, iets waarop we de komende tijd met elkaar inzetten. De bijeenkomsten van het netwerk worden door de leerkrachten ervaren als een proces van bewustwording, waardoor je als leerkracht ook gedwongen wordt om uit je eigen comfortzone te stappen. Ook al is dat soms oncomfortabel en lastig. Verder zorgen ze ervoor dat we met zijn allen alert blijven op ingezette ontwikkelingen en niet achterover gaan leunen.
